Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku jest wyjątkowym miejscem w województwie podlaskim, z wieloletnią tradycją. Historia Teatru sięga 1944 roku.
W repertuarze Teatru znajdują się propozycje zarówno dla Widzów o wysokich wymaganiach artystycznych, poruszające problemy współczesnego świata i człowieka, jak i poszukujących humoru oraz rozrywki na dobrym poziomie.
Teatr nie zapomina również o najmłodszych widzach. Oferuje im adaptacje klasycznych pozycji literatury dla dzieci np. „Hobbit” oraz inscenizacje współczesnych bajek np. „Koziołek Matołek, Węgierka i Olek”.
Teatr spełnia także misję edukacyjną poprzez organizację warsztatów teatralnych zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Realizuje również różnego rodzaju projekty np.: „Teatr – Lubię to!”, „Infrastruktura kultury” czy „Kierunek Erywań”.
Największym festiwalem organizowanym przez Teatr jest festiwal „Kierunek Wschód„, którego dziewiąta edycja planowana jest na jesień 2025 roku. Jest to wyjątkowy przegląd spektakli prezentujący kulturę pogranicza, w tym przedstawienia zza wschodniej granicy Polski.
Teatr Dramatyczny kreuje też nowe zjawiska w przestrzeni kulturalnej Podlasia. Chcemy kontynuować linię artystycznego czerpania z wielokulturowego dziedzictwa regionu oraz zintensyfikować współpracę z instytucjami i artystami z sąsiadujących z naszym regionem krajów.
Trudne początki, czyli…
Od kiedy istnieje Teatr Dramatyczny?
Często Widzowie pytają nas: od kiedy istnieje Teatr Dramatyczny? I tu pojawia się problem, bo co powinno być uznane za początek historii tej instytucji w mieście?
Rok 1938
Czy rok 1938 – wtedy zakończono budowę gmachu Teatru Miejskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, a zaraz po świętach Bożego Narodzenia zagrano tu spektakl „Cudzik i S-ka”. Było to pierwsze przedstawienie w tym teatrze! Jednak na scenie występował zespół grodzieńskiego Teatru Objazdowego, a oficjalne otwarcie ciągle było przekładane. Zaproszono bowiem Marszałka Rydza-Śmigłego, a ten wprawdzie zgodził się, ale co i rusz nie mógł dotrzeć do Białegostoku: otwarcie przełożono na maj 1939, potem na wrzesień, a wtedy wybuchła wojna…
A zatem datując historie według wieku murów, możemy liczyć dzieje teatru od 1938 roku. Ale teatr to przecież ludzie, zespół! I tu pierwszą ważną datą jest rok 1940, kiedy do Białegostoku przyjechała – uciekając przed Niemcami – grupa znakomitych aktorów warszawskich pod wodzą Aleksandra Węgierki. Ich pobyt w naszym mieście był krótki, ale jakże istotny! To właśnie oni stworzyli pierwszy stały zespół w tym teatrze. Za ich sprawą odbyła się tu m.in. premiera „Intrygi i miłości” Friedricha Schillera, „Dożywocia” Aleksandra Fredry, „Pygmaliona” Georga B. Shawa. A hitem był wieczór Mickiewiczowski z fragmentami „Pana Tadeusza”, „Konrada Wallenroda” i „Salonu warszawskiego”. Grano w języku w polskim i śpiewano hymn narodowy, a pamiętać należy, że działo się w czasach, gdy Białystok był częścią Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej! Ten piękny epizod zakończył się w 1941 roku. Zespół wyjechał na gościnne występy do Mińska i Brześcia, a w tym samym czasie wybuchła wojna rosyjsko-niemiecka. W drodze powrotnej część artystów – w tym. m.in. Węgierko – została aresztowana przez Niemców, nigdy już do Białegostoku nie wrócili. Sam Teatr też ucierpiał: część budynku spłonęła w trakcie bombardowania miasta. Mówiło się nawet, że Węgierko zginął murach białostockiego teatru. To jednak tylko piękna legenda, pokazująca jak bardzo w świadomości białostoczan teatr związał się z tym artystą. On sam stracił życie w getcie lub w więzieniu na Pawiaku w Warszawie, dokładnie nie wiadomo.
Rok 1944
Kolejną datą, która pretenduje do miana tego właściwego „początku” Teatru jest rok 1944. Białystok wyszedł z wojny straszliwie okaleczony, trzy czwarte miasta legło w gruzach. Ale od razu po wyzwoleniu schronienie znalazła tu garstka artystów, którym udało się przetrwać wojnę, a którzy nie mogli od razu wrócić do Warszawy czy Krakowa, bo tam wciąż trwała wojna. I to oni stworzyli pierwszy po wojnie zespół: Joanna Błońska, Halina Kossobudzka, Halina Czengery, Lidia Zamkow, Marian Meller (pierwszy dyrektor), Jan Świderski, Czesław Wołłejko. Do nich dołączyli białostoccy aktorzy: Rena Ruszczyc, Władysław Szumowicz, Władysław Szypulski, Mikołaj Aleksandrowicz, Witold Różycki. To właśnie oni przygotowali już 22 września 1944 roku premierę spektaklu „Uciekła mi przepióreczka” Stefana Żeromskiego – pierwszy spektakl w powojennej (prawie) Polsce! Premierowy wieczór był niezwykły. Szumowicz wspominał, że kiedy ze sceny padły pierwsze słowa, widownia szalała z radości. Chwilę później jednak zgasło światło! Co robić? Ktoś rzucił pomysł, żeby zapalić świece. Zapalono je i grano dalej. Już nieprzerwanie, aż do dziś. Dlatego właśnie 1944 rok uważa się za właściwy początek historii Teatru Dramatycznego w Białymstoku.
Rok 1948
Ale czy rzeczywiście? Ten pierwszy zespół wkrótce się rozsypał, jeszcze w 1945 r. dołączył do nich Igor Śmiałowski, Hanka Bielicka, Jerzy Duszyński – ale tylko na kilka miesięcy. Dłużej został Zygmunt Kęstowicz, ale i on wkrótce opuścił Białystok. Poza tym ten pierwszy zespół nie mógł występować w Teatrze, bo budynek był częściowo spalony. Przez pierwsze powojenne lata siedzibą teatru w Białymstoku był budynek kina Ton. Wprawdzie odbudowę gmachu w parku na Plantach rozpoczęto bardzo szybko, już w 1945 roku (była to jedna z pierwszych większych inwestycji w mieście), to jednak pierwszy spektakl na scenie Teatru Dramatycznego zagrano dopiero trzy lata później. 23 września 1948 roku odbyła się premiera „Świętoszka” Moliera w reżyserii Stanisława Daczyńskiego i z nim w roli tytułowej. Może zatem ten moment powinien był tym właściwym początkiem?
W 2018 roku minęło 80 lat od wybudowania budynku Teatru Dramatycznego. Jubileusz ten stał się okazją do zdigitalizowania części zbiorów naszego Archiwum Artystycznego i poznania bogatej historii instytucji: ARCHIWUM CYFROWE