Teatr i Białystok w roku 1947


Ostatnią premierą sezonu 1946/47 była sztuka „Ptak” J. Szaniawskiego w reżyserii Ireneusza Erwana.

Dyrektor Szypulski zaangażował nowych aktorów, już 75% przyszłego zespołu skompletowano. Są to artyści z Warszawy, Łodzi, Poznania, Katowic, Częstochowy. Ze starego zespołu w Białymstoku pozostali: M. Dowmunt, E. Różycka i W. Rybczyński.

Lipiec. Zespół artystów Teatru Miejskiego „w służbie upowszechniania kultury” ruszył w objazd po województwie białostockim. Trasa wiodła przez Giżycko, Olecko, Augustów, Suwałki, Grajewo, Łomżę, Ostrołękę. Na objazd wybrano dwie sztuki: „Zamach” Berezy i Dygata i „Damy i huzary” A. Fredry.

Prace nad remontem budynku dawnego Teatru Miejskiego im. Marszałka Piłsudskiego na Plantach. Jak zwykle, przeszkodą do całkowitego zakończenia wszelkich prac stał się brak funduszy. Zabrakło 4 mln złotych. Zarząd Miejski, aby uzbierać choć część potrzebnej kwoty, wypuścił specjalne cegiełki na odbudowę teatru.

Otwarcie kawiarni i cukierni „Tęcza” w budynku Teatru Miejskiego. 

„Jeszcze przed tygodniem w jednym z pism warszawskich czytaliśmy przepowiednie astrologiczne, które zapowiadały na ostatni dzień lipca i początek sierpnia kryzys małżeński. Przepowiednia sprawdziła się co do joty na scenie Teatru Miejskiego… Wystawienie „Wojny z żonami” może znaleźć wytłumaczenie jedynie w sezonie ogórkowym, jaki obecnie przeżywamy.” (z artykułu prasowego)

Podsumowanie: Teatr Miejski w mijającym sezonie odwiedziło ponad 100 tys. widzów. Wystawiono 318 spektakli, z czego 274 dali artyści białostoccy, a 44 teatry przyjezdne.

Wyścig pracy. Teatr Miejski w Białymstoku zawarł umowę o współzawodnictwo z teatrem olsztyńskim. Współzawodnictwo
polega na tym: który teatr da więcej przedstawień na terenie swojego województwa i zarazem więcej przedstawień ulgowych dla szkół, robotników i wojska – pisała „Jedność Narodowa”.

Wrzesień. Nowy sezon teatralny 1947/48 rozpoczęła premiera „Zemsty” A. Fredry w reżyserii Ryszarda Wasilewskiego.

3 października z wielkim rozmachem wystawiona została „Placówka” B. Prusa. Z recenzji prasowej: Na piątkowej premierze „Placówki” oglądaliśmy w pierwszym akcie gospodarstwo Ślimaka z najautentyczniejszymi okazami fauny domowej. Kury chodzą po scenie, wygrzebując między deskami kawałki słomy, ukruszone z wiejskiej strzechy. Gołębie gruchają w zaimprowizowanym gołębniku. Wiejski burek pilnuje zagrody. Połowa widowni obserwuje grę aktorów, a druga gapi się na wystawę domowego ptactwa.

Koniec roku: spadek frekwencji z powodu otwarcia kina.

15 stycznia wystawiono „Porachunki osobiste”, współczesną sztukę S. Majkowskiego z nowo zaangażowanymi aktorami Haliną Drochocką i Stefanem Wronckim.

5 lutego zespół Teatru Miejskiego wystawił następną premierę, była to tym razem sztuka Goldoniego „Oberżystka” w reżyserii Józefa Wyszomirskiego i ze scenografią Jana Hawryłkiewicza.

Teatr na usługach ideologii: w sprawozdaniu dyrektora Władysława Szypulskiego znalazła się wypowiedź dotycząca zasług teatru: Najważniejszym osiągnięciem Teatru jest poszerzenie kręgu widzów przez rozbudzenie zainteresowania się sceną wśród mas robotniczych Białegostoku. W ciągu 7 miesięcy bieżącego sezonu dano 207 przedstawień, które zgromadziły 86 tys. publiczności.

W Teatrze na Plantach zakończono malowanie widowni według projektu opracowanego przez artystów malarzy Bołoza i Gniatkowskiego.

Przygotowania do nowego sezonu. Zaangażowano prawie całkowicie nowy zespół, bowiem ze starego pozostali jedynie M. Dowmunt, E. Turska, S. Winter. Do zespołu weszli: Karolina Borchardt, Józef Kostuch-Kostecki, Lesław Petecki, Wanda Jerzmanowska, Irena Paradowska, Teodora Rapacka, Stefan Kraszewski, Irena Tomaszewska, Władysław Czerny, powrócił także Mieczysław Piotrowski, znany publiczności białostockiej z sezonu 1944/45, a także po przerwie Jadwiga Helmińska. Co do repertuaru, przewidziano przeważnie wystawianie sztuk dających widowni radość i humor. Oczywiście humor o wysokiej jakości i nie wyklucza to zresztą sztuk poważnych. Miały być grane „Śluby panieńskie” A. Fredry, „Dom otwarty” Bałuckiego, „Obrona Ksantypy” Morstina, „Kaśka 25 Kariatyda” G. Zapolskiej, „Dom pod Oświęcimiem” T. Hołuja, „Strzały na ulicy Długiej” Świrszczyńskiej, z repertuaru obcego „Wieczór trzech króli” Szekspira, „Świętoszek” Moliera, „Żołnierz i bohater” G. B. Shawa, „Lisie gniazda” Helmana, „Dwie sieroty” Dienera, „Gałganek” Nikodemiego, „Szklanka wody” Scribe’a. Mimo wcześniejszych nacisków w nowym repertuarze nie znalazły się sztuki radzieckie.

Mimo jeszcze większego tempa prac termin otwarcia 1 września wydawał się już nieaktualny. Ciągle czegoś brakowało, to linek stalowych do mocowania kurtyny, to żarówek, lamp i reflektorów. Sztuką inaugurującą sezon i otwarcie nowej placówki miał być „Świętoszek” Moliera, bowiem – jak pisało „Życie Białostockie” – mimo sędziwego wieku, jest utworem nie pozbawionym cech aktualnych.

23 września 1948 roku: uroczyste otwarcie Teatru Miejskiego. Po premierze „Świętoszka” odbyła się uroczysta kolacja przy świecach, bynajmniej nie z powodu uroczystego charakteru całego zajścia, ale ze zwykłej, wręcz prozaicznej przyczyny – braku światła. Widzimy jak wspaniale elektrownia umiała zamanifestować swój wkład w pracę nad odbudową Teatru! – pisało oburzone „Życie Białostockie”.

Sztuka radziecka na scenie Teatru Miejskiego. 7 listopada odbył się tam festiwal sztuki radzieckiej, w którym udział wzięły zespoły szkolne, amatorskie. 18 listopada natomiast odbyła się premiera sztuki K. Simonowa „Harry Smith odkrywa Amerykę”, która została wystawiona „zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Kultury i Sztuki.”

Ostatnia premiera w 1948 roku: „Żołnierz i bohater” G.B. Shawa wystawiona 15 grudnia. Spektakl reżyserowała Lidia Zamkow.




Polska w roku 1947


Premiera filmu Leonarda Buczkowskiego  „Zakazane piosenki”, pierwszego nakręconego w Polsce po wojnie filmu fabularnego. 

Bolesław Bierut został prezydentem, a Józef Cyrankiewicz, premierem.  

Amnestia. Zwolniono ponad 26 tys. więźniów, a ujawniło się ok. 30 tys. żołnierzy podziemia, którzy wkrótce trafili do więzień. 

Przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie rozpoczął się proces komendanta obozu Auschwitz-Birkenau, Rudolfa Hoessa. 

Wyprodukowano pierwszy po II wojnie światowej polski traktor typu Ursus. 

Wykonano wyroki zapadłe w pierwszym procesie oświęcimskim. Powieszono 21 skazanych w tym Arthura Liebehenschel – komendanta obozu, Hansa Aumeiera, Maxa Grabnera, Karla Ernsta Möckel, Marię Mandl. 

Rozpoczął się proces Witolda Pileckiego.

W Łodzi uruchomiono Wyższą Szkołę Filmową – „Filmówkę”. 

W Warszawie odsłonięto Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie.

Czworo polskich aktorów stanęło przed warszawskim sądem za udział w propagującym narodowy socjalizm filmie „Powrót do ojczyzny”.




Teatr i Białystok w roku 1947


W Nowym Jorku zaprezentowano aparat do fotografii błyskawicznej Polaroid.

W Norymberdze rozpoczął się proces prawników nazistowskiego wymiaru sprawiedliwości.

George Marshall, amerykański sekretarz stanu przedstawił plan pomocy gospodarczej dla Europy, tzw. Plan Marshalla. 

W stanie Nowy Meksyk (USA), w miejscowości Roswell, rzekomo rozbił się niezidentyfikowany obiekt latający (UFO). 

Na Broadwayu odbyła się premiera sztuki „Tramwaj zwany pożądaniem” Tennessee Williamsa.

Indyjski nacjonalista Nathuram Godse zastrzelił Mahatmę Gandhiego, którego obwiniał o odłączenie Pakistanu od Indii.

Amerykanie przeprowadzili pierwszy test bomby atomowej na atolu Eniwetok (Operacja Sandstone).

Proklamacja państwa Izrael; wybuch pierwszej wojny izraelsko-arabskiej.

Rozpoczęła się Operacja Wiosna – akcja masowych deportacji na Litwie. 

W RPA zakazano zawierania małżeństw pomiędzy białymi i czarnymi. 

W USA przyznano patent na pierwszą grę komputerową.

Nad Trójkątem Bermudzkim zaginął bez śladu amerykański samolot pasażerski DC-3 z 32 osobami na pokładzie, lecący z San Juan na Portoryko do Miami. 




Materiały dotyczące rozwoju i losów teatru w Białymstoku pochodzą z książek: „Białystok nie tylko kulturalny. Część I”, „Białystok nie tylko kulturalny. Część II”

autorstwa Małgorzaty Dolistowskiej, Jolanty Szczygieł-Rogowskiej, Joanny Tomalskiej.