Teatr i Białystok w roku 1941
- wiosną 1941 roku teatr gościł w Brześciu nad Bugiem i w Mińsku,
- spektakle cieszyły się sympatią publiczności,
- zespół Węgierki nawiązał współpracę artystyczną z Moskiewskim teatrem Artystycznym MCHAT,
- 22 czerwca rozpoczęła się wojna niemiecko-sowiecka, w wyniku bombardowania gmach teatru spłonął,
- ginie Aleksander Węgierko, wg jednych źródeł w trakcie bombardowania,wg Leonii Jabłonkówny w niewyjaśnionych okolicznościach w jednym z obozów koncentracyjnych.
- „Wojna zniszczyła tworzony mozolnie teatr białostocki. Upadł gmach, zginął jego najwybitniejszy animator.”
- na podstawie „Cały świat gra komedię” Elżbieta Kozłowska-Świątkowska, Państwowy Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wegierki w Białymstoku, Białystok 1995
Polska w roku 1941
II Wojna Światowa.
5 stycznia – w Stalagu VIII A w dzisiejszym Zgorzelcu odbyła się prapremiera kompozycji Quatuor pour la fin du temp Oliviera Messiaena.
15 lutego – dokonano pierwszego zrzutu cichociemnych; wskutek błędu nawigatora oraz braku paliwa spadochroniarze zostali zrzuceni nie jak planowano pod Włoszczową, ale w Dębowcu na Śląsku Cieszyńskim.
17 lutego – Maksymilian Maria Kolbe został aresztowany przez Gestapo.
26 lutego – zostało zlikwidowane getto w Górze Kalwarii.
28 lutego – premiera filmu Żona i nie żona w reżyserii Emila Chaberskiego.
3 marca – hitlerowcy utworzyli w Krakowie getto żydowskie.
4 marca – na terenach polskich anektowanych przez III Rzeszę wprowadzono volkslistę.
7 marca – oskarżony o kolaborację z Niemcami aktor Igo Sym został zastrzelony w swym mieszkaniu w Warszawie z wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego ZWZ.
11 marca – w odwecie za zlikwidowanie przez żołnierzy ZWZ kolaboranta Igo Syma hitlerowcy rozstrzelali w Palmirach 21 więźniów Pawiaka.
24 marca – hitlerowcy utworzyli getto lubelskie.
5 kwietnia – hitlerowcy utworzyli w Kielcach getto żydowskie.
Kwiecień – komisarzem miasta Krakowa z nadania okupacyjnych władz niemieckich został Rudolf Pavlu.
1 kwietnia – w Palmirach hitlerowcy rozstrzelali 20 osób przywiezionych z Łowicza.
3 kwietnia – hitlerowcy utworzyli getto radomskie.
5 kwietnia – w Kielcach okupanci niemieccy utworzyli getto dla Żydów.
8 kwietnia – Władysław Bartoszewski został zwolniony z KL Auschwitz.
9 kwietnia – zostało utworzone getto w Częstochowie.
27 kwietnia – w miejsce Uniwersytetu Poznańskiego utworzono Reichsuniversität Posen.
1 maja – na Stadionie Miejskim przy ul. Dolna Wilda w Poznaniu hitlerowcy utworzyli obóz pracy dla Żydów.
20 maja – władze niemieckie zezwoliły na otwarcie trzech warszawskich synagog.
28 maja – do obozu Auschwitz trafił Maksymilian Maria Kolbe.
12 czerwca – w Palmirach Niemcy rozstrzelali 30 więźniów Pawiaka, wśród zamordowanych Polaków byli m.in. poeta, krytyk literacki i wydawca Witold Hulewicz; działacz ruchu narodowego i dziennikarz Stanisław Piasecki oraz publicysta i działacz ruchu syndykalistycznego Jerzy Szurig.
22 czerwca – operacja „Barbarossa”, atak Niemiec na ZSRR.
23 czerwca:
miał miejsce pierwszy sowiecki nalot bombowy na Warszawę.
w więzieniu w Łucku NKWD zamordowało blisko 2 tys. Ukraińców i Polaków.
23/24 czerwca – w nocy NKWD przystąpiło do mordowania więźniów przetrzymywanych w więzieniach w Dubnie i Oszmianie oraz w areszcie w Sądowej Wiszni.
24 czerwca:
Adolf Hitler przybył do swej kwatery głównej Wolfsschanze w lesie gierłoskim pod Kętrzynem.
Wehrmacht zajął Przemyśl i Wilno.
NKWD rozpoczęło ewakuację więzienia w Berezweczu. Jej konsekwencją był „marsz śmierci” do Taklinowa, w którego trakcie zginęło około 1-2 tys. więźniów.
NKWD rozpoczło ewakuację więzienia w Wilejce. Jej konsekwencją był „marsz śmierci” do Borysowa, w którego trakcie zginęło od 500 do 800 więźniów.
25 czerwca:
we Lwowie sowieckie NKWD rozpoczęło systematyczną eksterminację więźniów osadzonych w tamtejszych więzieniach. W ciągu czterech dni zamordowano od 3,5 do 7 tys. osób.
NKWD rozpoczęło likwidację więźniów osadzonych w więzieniu w Stryju. W ciągu kilku dni zamordowano od 100 do kilkuset osób.
26 czerwca:
NKWD przystąpiło do likwidacji więźniów przetrzymywanych w więzieniu w Brzeżanach.
NKWD rozpoczęło ostateczną likwidację więźniów przetrzymywanych w Dobromilu.
w lesie tarasowskim nieopodal Mińska funkcjonariusze NKWD rozstrzelali około 100 więźniów wyprowadzonych z Wołożyna.
27 czerwca – niemieckie bataliony policyjne spaliły Wielką Synagogę w Białymstoku wraz z uwięzionymi w niej ok. 2 tys. Żydów.
30 czerwca – Niemcy wkroczyli do Lwowa; o godz. 4:30 rano, siedem godzin przed zajęciem miasta przez 1 dywizję strzelców górskich Wehrmachtu, wkroczył do miasta złożony z Ukraińców batalion Nachtigall; o godzinie 20:00 ukraińscy nacjonaliści ogłosili Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego oraz powstanie tzw. rządu Jarosława Stećki; rozpoczął się pogrom Żydów lwowskich.
2 lipca – koniec pierwszego pogromu Żydów lwowskich.
4 lipca – hitlerowcy rozstrzelali we Lwowie grupę 25 polskich profesorów, wśród nich Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
10 lipca – w miasteczku Jedwabne doszło do pogromu miejscowych Żydów.
20 lipca – NKWD zamordowało w Humaniu ok. 700–800 więźniów doprowadzonych z Czortkowa.
25 lipca – drugi pogrom Żydów lwowskich.
26 lipca – we Lwowie zamordowany został Kazimierz Bartel, wielokrotny premier rządu RP.
30 lipca – podpisanie układu Sikorski-Majski.
1 sierpnia – na mocy dekretu Hitlera tereny dawnych województw: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego i wołyńskiego, pod nazwą dystryktu galicyjskiego, weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa.
14 sierpnia:
rząd polski zawarł umowę z ZSRR dotyczącą tworzenia polskiej armii na wschodzie – zob. Armia Andersa.
w bloku śmierci w obozie Auschwitz zmarł franciszkanin Maksymilian Maria Kolbe.
14/15 sierpnia – mord w Czarnym Lesie: w nocy z 14 na 15 sierpnia w Czarnym Lesie koło Stanisławowa Niemcy rozstrzelali około ćwierć tysiąca przedstawicieli polskiej inteligencji.
22 sierpnia – w Krakowie założono konspiracyjny Teatr Rapsodyczny.
3 września – w obozie Auschwitz dokonano pierwszej masowej egzekucji z użyciem Cyklonu B. SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch, zastępca komendanta obozu KL Auschwitz po raz pierwszy użył pestycydu cyklonu B do masowej eksterminacji więźniów (gaz został użyty przeciwko 600 sowieckim jeńcom wojennym oraz przeciwko 250 niezdolnym do pracy Polakom).
25 września – hitlerowcy rozstrzelali 575 Żydów w Jaszunach koło Wilna.
6 października – hitlerowcy rozstrzelali w Klecku (ob. Białoruś) około 4 tysięcy Żydów.
15 października – w Generalnym Gubernatorstwie wprowadzono karę śmierci dla Żydów opuszczających teren getta i Polaków udzielających Żydom schronienia.
26 października – do kraju powrócił Edward Rydz-Śmigły z zamiarem rozbudowania organizacji Obóz Polski Walczącej i podjęcia walki z okupantem niemieckim.
29 października – marszałek Edward Śmigły-Rydz przybył w ukryciu do Warszawy, gdzie zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Adam Zawisza przy ul. Sandomierskiej 18, w domu generałowej Jadwigi Maksymowicz-Raczyńskiej.
1 listopada – Kraków: odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego.
23 listopada – w odwecie za wysłanie anonimu z groźbami do władz niemieckich, przed kościołem na poznańskich Krzesinachciężko pobito spędzonych tam Polaków z Krzesin, Krzesinek i Szczepankowa.
4 grudnia – władze hitlerowskie wydały rozporządzenie o utworzeniu sądów doraźnych dla Polaków i Żydów, na terenach zaanektowanych do III Rzeszy.
8 grudnia – hitlerowcy utworzyli obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.
11 grudnia – Polska wypowiedziała wojnę Japonii.
16 grudnia – hitlerowcy utworzyli getto w Brześciu nad Bugiem.
17 grudnia – hitlerowcy utworzyli getto w Rzeszowie.
18 grudnia – Gestapo aresztowało 456 żołnierzy Inspektoratu Katowickiego ZWZ. Trzech zabito podczas akcji, a większość pozostałych zginęła później w obozach i egzekucjach.
27/28 grudnia – w nocy została zrzucona do Polski tzw. Grupa Inicjatywna komunistów (Paweł Finder, Marceli Nowotko i in.).
Teatr i Białystok w roku 1941
II Wojna Światowa.
- 6 stycznia – prezydent Franklin Delano Roosevelt w przemówieniu do Kongresu zdefiniował „4 wolności” mające stanowić podstawę ładu światowego, do którego będą dążyć Stany Zjednoczone: wolność słowa, wolność wyznania, wolność od biedy i wolność od strachu.
- 9 stycznia:
- Adolf Hitler podjął decyzję o wsparciu włoskich działań wojennych w Afryce.
- dokonano oblotu ciężkiego bombowca brytyjskiego Avro Lancaster.
- 10 stycznia – w Berlinie i Moskwie podpisano układy sowiecko-niemieckie o granicach we wschodniej Europie i wymianie handlowej. W zamian za artykuły przemysłowe Niemcy miały otrzymywać żywność i surowce. Niemcy będą czerpać korzyści z tej umowy do momentu swojego ataku na Związek Radziecki.
- 15 stycznia:
- w Stalagu VIII A odbyła się prapremiera Quatuor pour la fin du temp Olivier Messiaena.
- została odkryta Kometa de Kocka-Paraskevopulosa.
- 16 stycznia – została założona Litewska Akademia Nauk.
- 17 stycznia – stoczono bitwę pod Ko Chang.
- 19 stycznia – w Moskwie doszło do podpisania przez przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych ZSRR Wiaczesława Mołotowai ambasadora Niemiec Friedricha Wernera von Schulenburga protokołu o rezygnacji Niemców z roszczeń do części terytorium Litwy, wskazanego w Tajnym Uzupełniającym Protokole z 28 września 1939.
- 21 stycznia – w Rumunii Żelazna Gwardia dokonała nieudanego zamachu stanu.
- 23 stycznia – rumuńska organizacja faszystowska Żelazna Gwardia została zdelegalizowana po nieudanym puczu wymierzonym w rząd Iona Antonescu.
- 24 stycznia – znacjonalizowano Koleje Hiszpańskie.
- 8 lutego – w West Palm Beach w stanie Floryda otwarto Norton Museum of Art.
- 12 lutego – II wojna światowa w Afryce: generał Erwin Rommel wylądował w Afryce Północnej.
- 16 lutego – w londyńskim piśmie Wiadomości Polskie, Polityczne i Literackie ukazał się pierwszy fragment poematu Kwiaty polskieJuliana Tuwima.
- 22 lutego – w Toronto ukazał się pierwszy numer polonijnego czasopisma Kronika Tygodniowa.
- 23 lutego – zespół kierowany przez amerykańskiego chemika Glenna T. Seaborga po raz pierwszy wytworzył pluton.
- 25 lutego – wszedł do służby niemiecki pancernik Tirpitz.
- 27 lutego – odbyła się 13. ceremonia wręczenia Oscarów.
- 28 lutego – w stolicy Kolumbii Bogocie założono klub piłkarski Independiente Santa Fe.
- 1 marca – podpisanie paktu trzech przez Bułgarię.
- 4 marca – brytyjscy komandosi dokonali rajdu na norweski archipelag Lofoty.
- 7 marca:
- na Atlantyku zaginął bez śladu niemiecki okręt podwodny U-47, który w czasie swej służby w Kriegsmarine zatopił 30 statków handlowych o łącznym tonażu 162 769 BRT i jeden pancernik o wyporności 29 150 ton.
- u wybrzeży Islandii został zatopiony przez brytyjskie korwety okręt podwodny U-70; zginęło 20 członków załogi, uratowano 25.
- 11 marca – uchwalono Lend-Lease Act w sprawie pomocy dla krajów istotnych z punktu widzenia obrony USA.
- 17 marca – bitwa o Atlantyk: Brytyjczycy zatopili niemieckie okręty podwodne U-99 i U-100; zginęło 3 i 38 członków ich załóg.
- 24 marca – II wojna światowa w Afryce: rozpoczęła się niemiecko-włoska ofensywa w Cyrenajce.
- 25 marca:
- Jugosławia przystąpiła do Paktu trzech.
- niemiecki krążownik pomocniczy HSK Thor zatopił u zachodniego wybrzeża Afryki płynący do Bombaju statek pasażerski SS Britannia, w wyniku czego zginęło 122 członków załogi i 127 pasażerów.
- 27 marca:
- w Jugosławii w wyniku zamachu stanu generała Dušana Simovicia obalono regenta Pawła Karadziordziewicia. Król Piotr II Karadziordziewić przejął rzeczywistą władzę.
- Jugosławia wystąpiła z paktu trzech.
- kampania śródziemnomorska: rozpoczęła się bitwa u przylądka Matapan.
- 28 marca – 10 osób zginęło w katastrofie samolotu pasażerskiego Lockheed 18 w Elands Bay w Związku Południowej Afryki.
- 29 marca – zakończyła się bitwa u przylądka Matapan u wybrzeży Grecji; okręty marynarek brytyjskiej i australijskiej odniosły miażdżące zwycięstwo nad włoską Regia Marina.
- 31 marca – II wojna światowa w Afryce: ruszyło natarcie wojsk niemiecko-włoskich w północnej Afryce.
- 1 kwietnia – w Iraku doszło do wojskowego zamachu stanu.
- 3 kwietnia – premier Węgier Pál Teleki popełnił samobójstwo nie chcąc się ugiąć przed żądaniami Niemiec dotyczącymi ataku na Jugosławię. Nowym premierem został László Bárdossy.
- 4 kwietnia:
- II wojna światowa w Afryce: niemiecki Afrika Korps zdobył libijski port Bengazi.
- bitwa o Atlantyk: prezydent USA Franklin Delano Roosevelt udostępnił amerykańskie doki brytyjskim okrętom wojennym.
- 5 kwietnia – Jugosławia podpisała z ZSRR układ o przyjaźni i nieagresji.
- 6 kwietnia:
- III Rzesza zaatakowała Grecję i Jugosławię.
- II wojna światowa w Afryce: wojska brytyjskie zdobyły Addis Abebę.
- 9 kwietnia – duński ambasador w USA (który odmówił uznania niemieckiej okupacji Danii) podpisał traktat z USA, dający ich siłom zbrojnym prawo do zakładania swoich baz wojskowych na obszarze Grenlandii (traktat Kauffmana).
- 10 kwietnia – ustasze utworzyli faszystowskie Niepodległe Państwo Chorwackie z Ante Paveliciem na czele.
- 11 kwietnia – wojska włoskie i węgierskie najechały na Jugosławię.
- 12 kwietnia – Niemcy wkroczyli do Belgradu.
- 13 kwietnia:
- Japonia i ZSRR podpisały układ o nieagresji.
- Węgry przystąpiły do wojny przeciwko Jugosławii.
- bitwa o Atlantyk: brytyjski krążownik pomocniczy SS Rajputana został zatopiony u wybrzeży Islandii przez niemiecki okręt podwodny U-108, w wyniku czego zginęło 41 członków załogi, a 277 lub 283 zostało uratowanych przez niszczyciele HMS Legion i ORP Piorun.
- w Rosji przy ujściu rzek Mołoga i Szeksna do Wołgi otwarto Zbiornik Rybiński.
- 15 kwietnia:
- marionetkowe Niepodległe Państwo Chorwackie przystąpiło do paktu trzech.
- Luftwaffe dokonała nalotu bombowego na Belfast w którym zginęło ponad 900 osób.
- 16 kwietnia:
- bitwa o Anglię: w wyniku niemieckiego bombardowania Londynu zginęło ponad tysiąc osób.
- kampania śródziemnomorska: u wybrzeży Tunezji Brytyjczycy zniszczyli niemiecko-włoski konwój „Tarigo”.
- 17 kwietnia – kampania bałkańska: kapitulacja Jugosławii.
- 18 kwietnia – wybuchła wojna brytyjsko-iracka.
- 19 kwietnia:
- założono Muzeum Ameryki w Madrycie.
- premiera sztuki Bertolta Brechta Matka Courage i jej dzieci.
- 23 kwietnia – wojna grecko-włoska: w Salonikach podpisano akt kapitulacji Grecji wobec wojsk włoskich i niemieckich.
- 24 kwietnia – kampania śródziemnomorska: rozpoczęła się operacja „Demon”; ewakuacja na Kretę i do Egiptu około 50 tys. żołnierzy alianckich (głównie Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego) z plaż i portów zajętej przez Niemców Grecji.
- 25 kwietnia – kampania bałkańska: zwycięstwo wojsk niemieckich nad australijsko-nowozelandzkimi w bitwie pod Termopilami.
- 27 kwietnia – kampania bałkańska: wojska niemieckie wkroczyły do Aten.
- 28 kwietnia:
- bitwa o Atlantyk: niemiecki okręt podwodny U-65 został zatopiony na północnym Atlantyku przez brytyjski niszczyciel HMS Douglas; zginęła cała 50-osobowa załoga.
- Isaías Medina Angarita został wybrany przez Kongres Narodowy na urząd prezydenta Wenezueli.
- 29 kwietnia – chorwaccy ustasze dokonali masakry 192 (lub 196) serbskich mieszkańców wsi Gudovac.
- 30 kwietnia:
- w okupowanej Grecji powstał kolaboracyjny rząd Jeorjosa Tsolakoglu.
- bitwa o Atlantyk: niemiecki okręt podwodny U-552 zatopił na północnym Atlantyku brytyjski statek pasażersko-towarowy „Nerissa”; zginęło 207 osób.
- Maj – katastrofa górnicza w kopalni węgla kamiennego „Ruben” w Neurode (obecnie Nowa Ruda); podczas przebijania przekopem pokładu „Franciszek” doszło do największej katastrofy w noworudzkich kopalniach. Zginęło 187 górników.
- 1 maja – premiera filmu Obywatel Kane.
- 2 maja – kampania śródziemnomorska: brytyjski niszczyciel HMS Jersey wszedł na niemiecką minę magnetyczną i zatonął przy wejściu do portu La Valetta na Malcie; zginęło 2 oficerów i 33 marynarzy.
- 5 maja:
- cesarz Hajle Syllasje I powrócił do Addis Abeby.
- Isaías Medina Angarita został prezydentem Wenezueli.
- 6 maja:
- Józef Stalin został szefem rządu ZSRR zastępując Wiaczesława Mołotowa.
- dokonano oblotu amerykańskiego samolotu myśliwsko-szturmowego Republic P-47 Thunderbolt.
- 8 maja – podszywający się pod jednostkę norweską niemiecki krążownik pomocniczy HSK Pinguin został zatopiony na Oceanie Indyjskim przez brytyjski krążownik HMS Cornwall. Zginęło 342 członków załogi i 203 brytyjskich jeńców wojennych.
- 9 maja – bitwa o Atlantyk: Brytyjczycy przechwycili niemiecki okręt podwodny U-110 wraz z maszyną szyfrującą Enigma.
- 10 maja – Rudolf Heß, jeden z przywódców III Rzeszy, zastępca Führera, w tajemnicy poleciał samolotem Me 110E do Szkocji, gdzie został aresztowany; lot Heßa i jego pobyt na terenie Wielkiej Brytanii uchodzą za jedną z największych zagadek II wojny światowej, dokumenty zostały utajnione przez Brytyjczyków na 75 lat.
- 11 maja – chorwaccy ustasze uprowadzili 373 serbskich mieszkańców chorwackiego Glina i zamordowali ich w sąsiedniej wsi.
- 12 maja – Konrad Zuse zaprezentował w Berlinie pierwszy działający, w pełni automatyczny komputer o zmiennym programie Z3.
- 13 maja – feldmarszałek Wilhelm Keitel wydał w imieniu Hitlera rozkaz o „Jurysdykcji Barbarossa”, regulujący zasady postępowania Wehrmachtu na terenach przyszłej okupacji niemieckiej w ZSRR.
- 15 maja:
- II wojna światowa w Afryce: Brytyjczycy rozpoczęli operację „Brevity”, której celem było wyzwolenie Tobruku.
- dokonano oblotu pierwszego brytyjskiego samolotu odrzutowego Gloster E.28/39.
- Élie Lescot został prezydentem Haiti.
- 16 maja – w Mongolii ustanowiono Order Suche Batora.
- 17 maja:
- II wojna światowa w Afryce: zwycięstwo wojsk brytyjskich nad włoskimi w bitwie pod Amba Alagi w Etiopii.
- w Tiranie 19-letni Vasil Laçi ostrzelał z rewolweru limuzynę, którą jechali król Włoch Wiktor Emanuel III i premierkolaboracyjnego rządu albańskiego Shefqet Verlaçi. Obaj nie odnieśli obrażeń.
- 18 maja – książę Aimone (jako Tomisław II) został królem marionetkowego państwa chorwackiego pod kontrolą Włoch i Niemiec.
- 20 maja – kampania śródziemnomorska: wojska niemieckie przeprowadziły desant na Kretę.
- 21 maja – utworzono norweską formację hitlerowskiego Allgemeine SS (Norges SS).
- 24 maja – bitwa o Atlantyk: w Cieśninie Duńskiej pancernik Bismarck zatopił krążownik HMS „Hood” z 1418 marynarzami i oficerami na pokładzie.
- 27 maja – bitwa o Atlantyk: niemiecki pancernik Bismarck został zatopiony przez Brytyjczyków. Spośród 2220 członków załogi uratowało się 115.
- 30 maja:
- zakończyła się wojna brytyjsko-iracka.
- kampania bałkańska: Kreta została opanowana przez wojska niemieckie.
- 31 maja:
- 1 czerwca – wraz z zajęciem przez Niemców Krety zakończyła się kampania bałkańska.
- 2 czerwca – kampania bałkańska: w odwecie za opór stawiany przez miejscową ludność niemieckim spadochroniarzom podczas desantu na Kretę rozstrzelali oni kilkudziesięciu mężczyzn z wioski Kondomari.
- 3 czerwca – kampania bałkańska: oddział niemieckich strzelców górskich dokonał masakry około 180 mieszkańców wsi Kandanosna Krecie, w odwecie za rzekome zabójstwa niemieckich jeńców.
- 5 czerwca – w wyniku pożaru wywołanego japońskim nalotem na chińskie miasto Chongqing udusiło się około 4 tys. osób kryjących się przed bombami w tunelu.
- 6 czerwca – feldmarszałek Wilhelm Keitel wydał w imieniu Hitlera rozkaz nakazujący niemieckim oddziałom na przyszłym froncie wschodnim rozstrzeliwanie wziętych do niewoli radzieckich komisarzy politycznych (Kommissarbefehl).
- 8 czerwca – kampania śródziemnomorska: wojska alianckie dokonały inwazji na Syrię i Liban.
- 9 czerwca – operacja „Exporter”: zwycięstwo Aliantów nad wojskami Francji Vichy w bitwie nad rzeką Litani w Libanie.
- 14 czerwca – rozpoczęły się masowe deportacje obywateli Litwy, Łotwy i Estonii na Syberię.
- 15 czerwca – rozpoczęła się aliancka odsiecz dla oblężonego Tobruku (operacja „Battleaxe”).
- 17 czerwca – Amerykanin Lester Steers ustanowił w Los Angeles rekord świata w skoku wzwyż (2,11 m), który przetrwał do 1953roku.
- 18 czerwca – Turcja zawarła traktat o przyjaźni i nieagresji z III Rzeszą, formalnie zachowując neutralność.
- 22 czerwca:
- atak Niemiec na ZSRR (operacja Barbarossa).
- Rumunia i Włochy wypowiedziały wojnę ZSRR.
- Rapid Wiedeń zdobył tytuł piłkarskiego mistrza Niemiec jako jedyna w historii drużyna austriacka.
- 23 czerwca – Słowacja wypowiedziała wojnę ZSRR.
- 24 czerwca – zwodowano japoński lotniskowiec Hiyō.
- 25 czerwca:
- po atakach sowieckiego lotnictwa bombowego na miasta fińskie Finlandia wypowiedziała wojnę ZSRR.
- kryzys przesilenia letniego: rząd szwedzki, wbrew ogłoszonej neutralności, zgodził się na tranzyt wojsk niemieckich na front wschodni.
- w Kownie doszło do pogromu ludności żydowskiej.
- 26 czerwca:
- po zajęciu miasta Szawle na Litwie Niemcy rozstrzelali około tysiąca miejscowych Żydów.
- w obozie dla polskich jeńców i uchodźców wojennych w Prawieniszkach na Litwie NKWD dokonało masakry 477 osób.
- 27 czerwca:
- 29 czerwca:
- atak Niemiec na ZSRR: kapitulacja Mińska.
- rozpoczęła się operacja „Silberfuchs”, nieudana niemiecko-fińska próba zajęcia Murmańska.
- 6 lipca – rozpoczęła się miesięczna bitwa pod Smoleńskiem.
- 7 lipca – amerykańskie wojska wylądowały w Islandii celem zapobieżenia niemieckiej inwazji.
- 16 lipca – w okolicach Witebska dostał się do niemieckiej niewoli Jakow Dżugaszwili, syn Józefa Stalina.
- 30 lipca – w Londynie podpisano polsko-radziecki układ Sikorski-Majski, przewidujący m.in. wznowienie stosunków dyplomatycznych, amnestię dla polskich więźniów i utworzenie armii polskiej w ZSRR.
- 1 sierpnia – rozpoczęła się seryjna produkcja samochodu Willys Jeep.
- 6 września – w Paryżu powstała Polska Organizacja Walki o Niepodległość.
- 10 sierpnia – w Sztokholmie, Szwed Gunder Hägg ustanowił rekord świata w biegu na 1500 m wynikiem 3.47,6 s.
- 12 sierpnia – w ZSRR wydano amnestię dla obywateli Polski przebywających w łagrach.
- 14 sierpnia – Franklin Delano Roosevelt i Winston Churchill podpisali deklarację zwaną Kartą Atlantycką.
- 22 sierpnia – masakra dzieci żydowskich w Białej Cerkwi na Ukrainie.
- 25 sierpnia – rozpoczęła się brytyjsko-radziecka interwencja w Iranie, będącego miejscem silnej infiltracji wywiadu niemieckiego.
- 28 sierpnia – została zlikwidowana Niemiecka Nadwołżańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka.
- 29 sierpnia – Arthur Fadden został premierem Australii.
- 11 września:
- w Niemczech opatentowano metadon.
- rozpoczęła się budowa Pentagonu w Waszyngtonie.
- 12 września – dokonano oblotu brytyjskiego szybowca transportowego Airspeed Horsa.
- 15 września – rozpoczęto seryjną produkcję radzieckiego czołgu T-60.
- 16 września – szach Iranu Reza Pahlawi, pod naciskiem Wielkiej Brytanii i ZSRR, abdykował na rzecz swego syna, Mohammada.
- 21 września – dokonano oblotu amerykańskiego bombowca B-29.
- 24 września:
- Londyn: członkowie koalicji antyhitlerowskiej podpisali Kartę Atlantycką.
- powstał francuski rząd emigracyjny.
- 25 września – w Hiszpanii utworzono Narodowy Instytut Przemysłu (INI).
- 26 września – operacja Barbarossa: zwycięstwem Niemców zakończyła się bitwa o Kijów, w jej wyniku straty (zabici, zaginieni i wzięci do niewoli) wynosiły ponad 600 tysięcy żołnierzy radzieckich.
- 27 września – Reinhard Heydrich został mianowany Protektorem Czech i Moraw.
- 28 września – Adolf Hitler ustanowił odznaczenie Krzyża Niemieckiego.
- 8 października – hitlerowcy rozpoczęli masakrę 16 tys. Żydów z getta w Witebsku.
- 18 października – japoński kontrwywiad aresztował w Tokio agenta INO NKWD Richarda Sorge.
- 20–21 października – wyniku akcji odwetowej hitlerowcy rozstrzelali od 2800 do 5000 mieszkańców serbskiego miasta Kragujevac.
- 23 października – premiera amerykańskiego filmu animowanego Dumbo, wyprodukowanego przez wytwórnię Walta Disneya.
- 30 października:
- Franklin Delano Roosevelt wyraził zgodę na udzielenie pożyczki dla Związku Radzieckiego w ramach Lend-Lease Act.
- wojska niemiecko-rumuńskie rozpoczęły oblężenie Sewastopola.
- 31 października – na Mount Rushmore w Dakocie Południowej zakończono 14-letnie prace nad wykutym w skale monumentem, przedstawiającym głowy czterech prezydentów USA.
- 3 listopada – w Niemczech zwiększono opodatkowanie wyrobów tytoniowych o 85–95% ceny detalicznej.
- 8 listopada – powstała Komunistyczna Partia Albanii.
- 14 listopada – zatonął brytyjski lotniskowiec HMS Ark Royal storpedowany poprzedniego dnia przez niemiecki okręt podwodny.
- 19 listopada – na Oceanie Indyjskim doszło do bitwy morskiej HMAS „Sydney” z HSK „Kormoran”.
- 22 listopada – w katastrofie lotniczej we Wrocławiu zginął niemiecki as myśliwski Werner Mölders.
- 25 listopada – Finlandia przystąpiła do paktu antykominternowskiego.
- 26 listopada – amerykański sekretarz stanu Cordell Hull przekazał ambasadorowi Cesarstwa Japonii notę dyplomatyczną w formie ultimatum, będącą ostatnim elementem sankcji Stanów Zjednoczonych wobec Japonii.
- 30 listopada – generał Władysław Sikorski rozpoczął oficjalną wizytę w Związku Radzieckim.
- 3 grudnia:
- Józef Stalin w trakcie spotkania z generałami Władysławem Sikorskim i Władysławem Andersem oświadczył, że w sowieckich obozach nie ma już polskich oficerów, a zaginieni zapewne uciekli do Mandżurii.
- rozpoczęło nadawanie Chińskie Radio Międzynarodowe.
- 4 grudnia – w Moskwie zakończyły się dwudniowe rozmowy między Józefem Stalinem a gen. Władysławem Sikorskim.
- 5 grudnia:
- w czasie bitwy pod Moskwą rozpoczęła się kontrofensywa zimowa wojsk radzieckich.
- Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Finlandii, Węgrom i Rumunii.
- 7 grudnia:
- atak na Pearl Harbor: Japończycy przeprowadzili niespodziewany atak na amerykańską bazę wojskową Pearl Harbor na Hawajach.
- Kanada wypowiedziała wojnę Finlandii, Węgrom, Rumunii i Japonii.
- 8 grudnia – Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i jej dominia oraz sojusznicy wypowiedzieli wojnę Japonii.
- 11 grudnia – Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym, natomiast Polska znalazła się w stanie wojny z Imperium Japońskim.
- 12 grudnia – premiera filmu Wilkołak.
- 13 grudnia – ponad 6 tys. osób zginęło po przerwaniu brzegów górskiego jeziora i zalaniu przez falę powodziową wschodniej dzielnicy miasta Huaraz w Peru.
- 16 grudnia – do służby wszedł Yamato, największy pancernik świata i największy okręt II wojny światowej.
- 19 grudnia – w związku z niepowodzeniami na froncie wschodnim Adolf Hitler objął osobiście stanowisko Naczelnego Dowódcy Wojsk Lądowych.
- 21 grudnia:
- Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom i Włochom.
- zawarto tajlandzko-japoński sojusz wojskowy.
- 23 grudnia – dokonano oblotu amerykańskiego samolotu transportowego Douglas C-47 Skytrain.
- 26 grudnia – Winston Churchill jako pierwszy brytyjski premier wygłosił przemówienie w Kongresie USA.