Teatr i Białystok w roku 1941


  • wiosną 1941 roku teatr gościł w Brześciu nad Bugiem i w Mińsku,
  • spektakle cieszyły się sympatią publiczności,
  • zespół Węgierki nawiązał współpracę artystyczną z Moskiewskim teatrem Artystycznym MCHAT,
  • 22 czerwca rozpoczęła się wojna niemiecko-sowiecka, w wyniku bombardowania gmach teatru spłonął,
  • ginie Aleksander Węgierko, wg jednych źródeł w trakcie bombardowania,wg Leonii Jabłonkówny w niewyjaśnionych okolicznościach w jednym z obozów koncentracyjnych.
  • „Wojna zniszczyła tworzony mozolnie teatr białostocki. Upadł gmach, zginął jego najwybitniejszy animator.”

 

 

  • na podstawie „Cały świat gra komedię” Elżbieta Kozłowska-Świątkowska, Państwowy Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wegierki w Białymstoku, Białystok 1995 

 




Polska w roku 1941


II Wojna Światowa.

 

5 stycznia – w Stalagu VIII A w dzisiejszym Zgorzelcu odbyła się prapremiera kompozycji Quatuor pour la fin du temp Oliviera Messiaena.
15 lutego – dokonano pierwszego zrzutu cichociemnych; wskutek błędu nawigatora oraz braku paliwa spadochroniarze zostali zrzuceni nie jak planowano pod Włoszczową, ale w Dębowcu na Śląsku Cieszyńskim.
17 lutego – Maksymilian Maria Kolbe został aresztowany przez Gestapo.
26 lutego – zostało zlikwidowane getto w Górze Kalwarii.
28 lutego – premiera filmu Żona i nie żona w reżyserii Emila Chaberskiego.
3 marca – hitlerowcy utworzyli w Krakowie getto żydowskie.
4 marca – na terenach polskich anektowanych przez III Rzeszę wprowadzono volkslistę.
7 marca – oskarżony o kolaborację z Niemcami aktor Igo Sym został zastrzelony w swym mieszkaniu w Warszawie z wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego ZWZ.
11 marca – w odwecie za zlikwidowanie przez żołnierzy ZWZ kolaboranta Igo Syma hitlerowcy rozstrzelali w Palmirach 21 więźniów Pawiaka.
24 marca – hitlerowcy utworzyli getto lubelskie.
5 kwietnia – hitlerowcy utworzyli w Kielcach getto żydowskie.
Kwiecień – komisarzem miasta Krakowa z nadania okupacyjnych władz niemieckich został Rudolf Pavlu.
1 kwietnia – w Palmirach hitlerowcy rozstrzelali 20 osób przywiezionych z Łowicza.
3 kwietnia – hitlerowcy utworzyli getto radomskie.
5 kwietnia – w Kielcach okupanci niemieccy utworzyli getto dla Żydów.
8 kwietnia – Władysław Bartoszewski został zwolniony z KL Auschwitz.
9 kwietnia – zostało utworzone getto w Częstochowie.
27 kwietnia – w miejsce Uniwersytetu Poznańskiego utworzono Reichsuniversität Posen.
1 maja – na Stadionie Miejskim przy ul. Dolna Wilda w Poznaniu hitlerowcy utworzyli obóz pracy dla Żydów.
20 maja – władze niemieckie zezwoliły na otwarcie trzech warszawskich synagog.
28 maja – do obozu Auschwitz trafił Maksymilian Maria Kolbe.
12 czerwca – w Palmirach Niemcy rozstrzelali 30 więźniów Pawiaka, wśród zamordowanych Polaków byli m.in. poeta, krytyk literacki i wydawca Witold Hulewicz; działacz ruchu narodowego i dziennikarz Stanisław Piasecki oraz publicysta i działacz ruchu syndykalistycznego Jerzy Szurig.
22 czerwca – operacja „Barbarossa”, atak Niemiec na ZSRR.
23 czerwca:

miał miejsce pierwszy sowiecki nalot bombowy na Warszawę.
w więzieniu w Łucku NKWD zamordowało blisko 2 tys. Ukraińców i Polaków.

23/24 czerwca – w nocy NKWD przystąpiło do mordowania więźniów przetrzymywanych w więzieniach w Dubnie i Oszmianie oraz w areszcie w Sądowej Wiszni.
24 czerwca:

Adolf Hitler przybył do swej kwatery głównej Wolfsschanze w lesie gierłoskim pod Kętrzynem.
Wehrmacht zajął Przemyśl i Wilno.
NKWD rozpoczęło ewakuację więzienia w Berezweczu. Jej konsekwencją był „marsz śmierci” do Taklinowa, w którego trakcie zginęło około 1-2 tys. więźniów.
NKWD rozpoczło ewakuację więzienia w Wilejce. Jej konsekwencją był „marsz śmierci” do Borysowa, w którego trakcie zginęło od 500 do 800 więźniów.

25 czerwca:

we Lwowie sowieckie NKWD rozpoczęło systematyczną eksterminację więźniów osadzonych w tamtejszych więzieniach. W ciągu czterech dni zamordowano od 3,5 do 7 tys. osób.
NKWD rozpoczęło likwidację więźniów osadzonych w więzieniu w Stryju. W ciągu kilku dni zamordowano od 100 do kilkuset osób.

26 czerwca:

NKWD przystąpiło do likwidacji więźniów przetrzymywanych w więzieniu w Brzeżanach.
NKWD rozpoczęło ostateczną likwidację więźniów przetrzymywanych w Dobromilu.
w lesie tarasowskim nieopodal Mińska funkcjonariusze NKWD rozstrzelali około 100 więźniów wyprowadzonych z Wołożyna.

27 czerwca – niemieckie bataliony policyjne spaliły Wielką Synagogę w Białymstoku wraz z uwięzionymi w niej ok. 2 tys. Żydów.
30 czerwca – Niemcy wkroczyli do Lwowa; o godz. 4:30 rano, siedem godzin przed zajęciem miasta przez 1 dywizję strzelców górskich Wehrmachtu, wkroczył do miasta złożony z Ukraińców batalion Nachtigall; o godzinie 20:00 ukraińscy nacjonaliści ogłosili Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego oraz powstanie tzw. rządu Jarosława Stećki; rozpoczął się pogrom Żydów lwowskich.
2 lipca – koniec pierwszego pogromu Żydów lwowskich.
4 lipca – hitlerowcy rozstrzelali we Lwowie grupę 25 polskich profesorów, wśród nich Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
10 lipca – w miasteczku Jedwabne doszło do pogromu miejscowych Żydów.
20 lipca – NKWD zamordowało w Humaniu ok. 700–800 więźniów doprowadzonych z Czortkowa.
25 lipca – drugi pogrom Żydów lwowskich.
26 lipca – we Lwowie zamordowany został Kazimierz Bartel, wielokrotny premier rządu RP.
30 lipca – podpisanie układu Sikorski-Majski.
1 sierpnia – na mocy dekretu Hitlera tereny dawnych województw: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego i wołyńskiego, pod nazwą dystryktu galicyjskiego, weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa.
14 sierpnia:

rząd polski zawarł umowę z ZSRR dotyczącą tworzenia polskiej armii na wschodzie – zob. Armia Andersa.
w bloku śmierci w obozie Auschwitz zmarł franciszkanin Maksymilian Maria Kolbe.

14/15 sierpnia – mord w Czarnym Lesie: w nocy z 14 na 15 sierpnia w Czarnym Lesie koło Stanisławowa Niemcy rozstrzelali około ćwierć tysiąca przedstawicieli polskiej inteligencji.
22 sierpnia – w Krakowie założono konspiracyjny Teatr Rapsodyczny.
3 września – w obozie Auschwitz dokonano pierwszej masowej egzekucji z użyciem Cyklonu B. SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch, zastępca komendanta obozu KL Auschwitz po raz pierwszy użył pestycydu cyklonu B do masowej eksterminacji więźniów (gaz został użyty przeciwko 600 sowieckim jeńcom wojennym oraz przeciwko 250 niezdolnym do pracy Polakom).
25 września – hitlerowcy rozstrzelali 575 Żydów w Jaszunach koło Wilna.
6 października – hitlerowcy rozstrzelali w Klecku (ob. Białoruś) około 4 tysięcy Żydów.
15 października – w Generalnym Gubernatorstwie wprowadzono karę śmierci dla Żydów opuszczających teren getta i Polaków udzielających Żydom schronienia.
26 października – do kraju powrócił Edward Rydz-Śmigły z zamiarem rozbudowania organizacji Obóz Polski Walczącej i podjęcia walki z okupantem niemieckim.
29 października – marszałek Edward Śmigły-Rydz przybył w ukryciu do Warszawy, gdzie zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Adam Zawisza przy ul. Sandomierskiej 18, w domu generałowej Jadwigi Maksymowicz-Raczyńskiej.
1 listopada – Kraków: odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego.
23 listopada – w odwecie za wysłanie anonimu z groźbami do władz niemieckich, przed kościołem na poznańskich Krzesinachciężko pobito spędzonych tam Polaków z Krzesin, Krzesinek i Szczepankowa.
4 grudnia – władze hitlerowskie wydały rozporządzenie o utworzeniu sądów doraźnych dla Polaków i Żydów, na terenach zaanektowanych do III Rzeszy.
8 grudnia – hitlerowcy utworzyli obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.
11 grudnia – Polska wypowiedziała wojnę Japonii.
16 grudnia – hitlerowcy utworzyli getto w Brześciu nad Bugiem.
17 grudnia – hitlerowcy utworzyli getto w Rzeszowie.
18 grudnia – Gestapo aresztowało 456 żołnierzy Inspektoratu Katowickiego ZWZ. Trzech zabito podczas akcji, a większość pozostałych zginęła później w obozach i egzekucjach.
27/28 grudnia – w nocy została zrzucona do Polski tzw. Grupa Inicjatywna komunistów (Paweł Finder, Marceli Nowotko i in.).




Teatr i Białystok w roku 1941


II Wojna Światowa.




Materiały dotyczące rozwoju i losów teatru w Białymstoku pochodzą z książek: „Białystok nie tylko kulturalny. Część I”, „Białystok nie tylko kulturalny. Część II”

autorstwa Małgorzaty Dolistowskiej, Jolanty Szczygieł-Rogowskiej, Joanny Tomalskiej.