Teatr i Białystok w roku 1940
Trwa wojna. Budynek Teatru Miejskiego został zniszczony działaniami wojennymi, a potem spalony przez wycofujące się wojska niemieckie.
- Aleksander Węgierko – zorganizował stały zespół Teatru Miejskiego w Grodnie (w styczniu 1940 roku teatr został upaństwowiony i przyjął nazwę Państwowego Teatru Polskiego Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej) z obsadą aktorską,
- w sierpniu 1940 roku dyrektor Władysław Czengery oraz dyrektor administracyjna Alekdandra Łomakina otrzymali nowy gmach w białostockim parku. Był to nowoczesny gmach, wyposażony w dużą scenę i widownię,
- jako pierwszy spektakl wystawiono „Intrygę i miłość” L. Schillera. W przedstawieniu grali Bryliński, Borowska, Woszczerowicz, Kosobudzka i Pietraszkiewicz.
- w 1940 roku na białostockiej scenie odbyły się premiery spektakli „Dożywocie”, „Pygmalion”, „Panna Maliczewska”, „Optymistyczna tragedia (Aleksander Węgierko zagrał pamiętną rolę Jeńca), oraz „Wesele Figara”
- w listopadzie Aleksander Węgierko zorganizował wieczór mickiewiczowski, na który składały się fragmenty „Pana Tadeusza”, „Konrada Wallenroda” oraz „Salon Warszawski”,
- oprócz Aleksandra Węgierki spektakle reżyserował jego bratanek Juno, Leonia Jabłonkówna, a scenografem był Jan Rybkowski
- w ciągu półtora roku swojej kadencji teatr Węgierki osiągnął wysoki poziom i cieszył się uznaniem widzów, stał się także popularny w Moskwie i Leningradzie.
* na podstawie „Cały świat gra komedię” Elżbieta Kozłowska-Świątkowska, Państwowy Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wegierki w Białymstoku, Białystok 1995
Polska w roku 1940
II Wojna Światowa.
- 7 stycznia:
- w Oflagu XI B Braunschweig polscy jeńcy wojenni utworzyli 4-sekcyjny klub sportowy – WKS Orlę.
- w Krakowie ukazało się pierwsze wydanie gazety „Krakiwśki Wisti”, rozprowadzanej wśród Ukraińców w Generalnym Gubernatorstwie i III Rzeszy.
- 11 stycznia – w Siedlcach zanotowano najniższą temperaturę w historii Polski (–41 °C).
- 12 stycznia – akcja T4: żandarmeria niemiecka rozstrzelała 440 pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie.
- 21 stycznia – wybuchło powstanie czortkowskie, skierowane przeciwko sowieckim wojskom okupacyjnym.
- 24 stycznia – w Tczewie hitlerowcy rozstrzelali 13 zakładników w odwecie za rzekome podpalenie warsztatów samochodowych przez polski ruch oporu.
- 6 lutego – przedstawiony został tzw. Plan Pabsta, przewidujący 10-krotne zmniejszenie i przebudowę Warszawy.
- 8 lutego:
- zostało utworzone getto w Łodzi.
- po międzynarodowych protestach Niemcy zwolnili 101 osób aresztowanych podczas Sonderaktion Krakau.
- 10 lutego – Sowieci rozpoczęli masowe deportacje ludności polskiej z terenów zajętych po 17 września 1939 przez Armię Czerwoną. Ponad 200 tys. osób wywieziono do obozów (łagrów), położonych w Starobielsku na Ukrainie, a także na Syberii i w Kazachstanie. Deportacja objęła głównie urzędników państwowych, a także właścicieli ziemskich i osadników wojskowych. Działalność ta etapami trwała aż do lata następnego roku – do najazdu Niemiec na ZSRR.
- 12 lutego – na cmentarzu żydowskim w Lublinie hitlerowcy rozstrzelali 180 Żydów.
- 17 lutego – Niemcy zniszczyli pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu.
- 26 lutego:
- został utworzony Polityczny Komitet Porozumiewawczy.
- w odwecie za zabicie przez nieznanych sprawców niemieckiego burmistrza Legionowa, hitlerowcy rozstrzelali w Palmirachblisko 190 osób, głównie mieszkańców Legionowa i pobliskich miejscowości.
- 27 lutego – w lesie niedaleko wsi Dąbrowice hitlerowcy zamordowali 35 Polaków, przywiezionych z więzienia sądowego w Koninie.
- 6 marca – Gestapo aresztowało w Toruniu przywódców Polskiej Akcji Niepodległościowej.
- 13–15 marca – akcja T4: hitlerowcy zamordowali około 500 pacjentów obecnego szpitala psychiatrycznego im. J. Babińskiego w Łodzi.
- 22 marca:
- w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof rozstrzelano 66 osób, m.in.: Mariana Góreckiego, Bronisława Komorowskiego i Tadeusza Ziółkowskiego.
- pogrom wielkanocny: w Krakowie i Warszawie rozpoczęła się seria napadów na ludność żydowską, pod hasłem „Niech żyje Polska bez Żydów”.
- 28 marca – w Warszawie został aresztowany przez Gestapo Janusz Kusociński.
- 30 marca – zwycięstwo Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego mjra. „Hubala” w starciu z Niemcami pod Huciskiem.
- 2 kwietnia – w odwecie za zabicie dwóch żołnierzy niemieckich rozstrzelano w Palmirach około 100 osób (w tym 27 kobiet), przywiezionych z Pawiaka i więzienia mokotowskiego.
- 2–4 kwietnia – akcja T4: hitlerowcy wymordowali 499 pacjentów szpitala psychiatrycznego w Warcie koło Sieradza.
- 3 kwietnia – zamordowano pierwszych polskich jeńców pod Katyniem, później także w Piatichatkach i w Miednoje.
- 4 kwietnia – w pierwszej masowej egzekucji na poligonie w Firleju pod Radomiem zostało rozstrzelanych 145 chłopów.
- 7 kwietnia – Niemcy przeprowadzają pacyfikacje wsi Adamów i Królewiec, mordując 83 osoby.
- 11 kwietnia:
- Ostatni etap tzw. pacyfikacji „hubalowskich”. Niemcy doszczętnie palą wsie Gałki, Hucisko i Skłoby. Zamordowanych zostaje około 300 Polaków, w tym 265 mężczyzn ze Skłobów.
- Łódź została przemianowana na Litzmannstadt.
- 14 kwietnia:
- druga deportacja Polaków z terenów zajętych przez ZSRR.
- w okolicach Serokomli koło Łukowa oddziały niemieckie, w odwecie za zabicie pięcioosobowej rodziny niemieckiego kolonisty, przeprowadziły obławę w trakcie której schwytano, a następnie rozstrzelano we wsi Józefów Duży 217 osób.
- 20 kwietnia:
- powstał Związek Odwetu, organizacja sabotażowo–dywersyjna Związku Walki Zbrojnej.
- w Krakowie powstał Instytut Prac Niemieckich Na Wschodzie (IDO), mający dokumentować domniemany niemiecki charakter ziem polskich.
- 21 kwietnia – utworzono Komitet Porozumiewawczy Organizacji Niepodległościowych.
- 27 kwietnia – Reichsführer-SS Heinrich Himmler wydał inspektorowi obozów koncentracyjnych Oberführerowi Richardowi Glüecksowi rozkaz założenia w Oświęcimiu obozu koncentracyjnego. W ten sposób rozpoczęła się historia zespołu niemieckich obozów koncentracyjnych, Auschwitz-Birkenau.
- 30 kwietnia – w okolicach Anielina koło wsi Studzianna, w odległości około 20 km od Opoczna, poległ z bronią w ręku major Henryk Dobrzański pseudonim „Hubal”.
- 2 maja – do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen wyjechał pierwszy transport więźniów z Pawiaka.
- 3 maja – hitlerowcy utworzyli getto w Tomaszowie Mazowieckim.
- 13 maja – z Oflagu II B Arnswalde w Choszcznie uciekło kanałami centralnego ogrzewania 22 polskich oficerów. Schwytano 17 z nich, a 5 przedostało się do Warszawy.
- 20 maja – do obozu Auschwitz przywieziono pierwszych więźniów – 30 niemieckich kryminalistów.
- 25 maja:
- Jan Skorobohaty-Jakubowski został tymczasowo Delegatem Rządu na Kraj.
- w Wojsławicach w województwie lubelskim oddział SS rozstrzelał 12 Polaków, a 100 zostało wywiezionych do Niemiec.
- 30 maja – 51 mieszkańców Rudna (powiat parczewski) zostało rozstrzelanych przez Niemców.
- 31 maja:
- pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie został wysadzony w powietrze przez niemieckich okupantów.
- premiera filmu komediowego Sportowiec mimo woli w reżyserii Mieczysława Krawicza i Aleksandra Suchcickiego.
- 12 czerwca – na Stadionie Leśnym w Kielcach Niemcy rozstrzelali 63 Polaków z miejscowego więzienia.
- 14 czerwca – do obozu koncentracyjnego Auschwitz dotarł z Tarnowa pierwszy masowy transport 728 mężczyzn, w większości polskich więźniów politycznych.
- 15 czerwca – Niemcy utworzyli getto żydowskie w Kutnie.
- 20–21 czerwca – miała miejsce największa i najgłośniejsza ze wszystkich egzekucji przeprowadzonych w Palmirach. W ramach Akcji AB, trzema transportami wywieziono na śmierć 358 więźniów Pawiaka, w tym wielu przedstawicieli polskiej elity politycznej, intelektualnej, sportowej i kulturalnej.
- 27 czerwca – Akcja AB: w lesie koło wsi Lubzina pod Ropczycami Niemcy rozstrzelali dużą grupę więźniów politycznych przywiezionych z więzienia na zamku w Rzeszowie (źródła podają liczbę 83 lub 104 osób). Wśród ofiar było m.in. 42 członków podziemnych organizacji młodzieżowych.
- 28 czerwca – w lesie pod wsią Olsztyn koło Częstochowy Niemcy rozstrzelali 14 polskich więźniów politycznych.
- 29 czerwca:
- w ramach Akcji AB Niemcy rozstrzelali 760 Polaków w lesie Brzask niedaleko Skarżyska-Kamiennej.
- Akcja AB: rozpoczęły się masowe egzekucje w Rurach Jezuickich pod Lublinem.
- 5 lipca – Akcja AB: na zboczach góry Gruszka pod Tarnawą Dolną funkcjonariusze niemieckiej policji porządkowej dokonali masowej egzekucji 112 polskich więźniów z Sanoka.
- 15 sierpnia:
- do obozu Auschwitz przywieziono pierwszy transport więźniów z Warszawy. Było w nim 513 więźniów z Pawiaka oraz 1153 schwytanych w łapankach ulicznych.
- ukazało się pierwsze wydanie „Biuletynu Żołnierskiego”.
- 17 sierpnia – zniszczenie przez hitlerowców pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie.
- 1 września – zostało utworzone getto dla ludności żydowskiej na terenie wsi Nowiny Brdowskie i Bugaj.
- 19 września – Witold Pilecki pozwolił się aresztować Niemcom w łapance ulicznej, by dostać się w celach wywiadowczych do KL Auschwitz.
- 22 września – do KL Auschwitz przywieziono więźniów z tzw. drugiego transportu warszawskiego.
- 2 października – w Warszawie Niemcy utworzyli getto żydowskie.
- 16 października – oficjalnie utworzono warszawskie getto.
- 16 listopada – Niemcy zamknęli granice warszawskiego getta.
- 22 listopada – w obozie Auschwitz odbyła się pierwsza egzekucja przez rozstrzelanie, zabito 40 Polaków.
- 3 grudnia – Cyryl Ratajski został wybrany delegatem rządu emigracyjnego na kraj.
- 15 grudnia – Niemcy utworzyli getto w Tomaszowie Mazowieckim.
- 31 grudnia – premiera filmu Żołnierz królowej Madagaskaru.
Teatr i Białystok w roku 1940
II Wojna Światowa.
- 4 stycznia – w Paryżu podpisano polsko-francuski układ wojskowy o odtworzeniu we Francji Polskich Sił Zbrojnych. Podpisali go premierzy obu krajów – gen. Władysław Sikorski oraz Édouard Daladier.
- 6 stycznia – Wojna zimowa: fiński pilot myśliwski Jorma Sarvanto zestrzelił podczas jednego lotu bojowego 6 radzieckich bombowców.
- 7 stycznia – wojna radziecko-fińska: zdecydowanym zwycięstwem Finów zakończyła się bitwa na drodze Raate.
- 8 stycznia:
- w Bell Labs w USA zbudowano maszynę liczącą Complex Number Calculator.
- wojna radziecko-fińska: zwycięstwo wojsk fińskich w bitwie pod Suomussalmi.
- wprowadzono racjonowanie żywności w Wielkiej Brytanii.
- 11 stycznia – w Leningradzie odbyła się premiera baletu Romeo i Julia z muzyką Siergieja Prokofjewa.
- 13 stycznia:
- 16 stycznia – Mitsumasa Yonai został premierem Japonii.
- 21 stycznia – wojna radziecko-fińska: lotnictwo radzieckie zbombardowało Oulu.
- 23 stycznia – w czasie największej w historii Atlanty burzy śnieżnej spadło 25 cm śniegu.
- 24 stycznia:
- marszałek III Rzeszy Hermann Göring powierzył Reinhardowi Heydrichowi „rozwiązanie problemu żydowskiego za pomocą ewakuacji bądź przymusowej emigracji”.
- premiera filmu Grona gniewu.
- 29 stycznia – w zderzeniu trzech pociągów w japońskiej Osace zginęło 181 osób.
- 2 lutego – w Indianapolis odbył się debiutancki występ Franka Sinatry z orkiestrą Tommy’ego Dorseya.
- 4 lutego – po tajnym procesie został rozstrzelany były ludowy komisarz bezpieczeństwa ZSRR Nikołaj Jeżow.
- 7 lutego – premiera filmu animowanego Pinokio.
- 11 lutego:
- wojna radziecko-fińska: rozpoczęły się walki radziecko-fińskie na linii Mannerheima.
- została podpisana radziecko-niemiecka umowa handlowa.
- 12 lutego – zniesiono karę śmierci na Islandii.
- 16 lutego – u wybrzeży Norwegii załoga brytyjskiego niszczyciela HMS Cossack dokonała abordażu na niemiecki okręt Altmark, uwalniając 299 brytyjskich jeńców.
- 21 lutego – powstała amerykańska telewizyjna sieć informacyjna NBC News.
- 22 lutego:
- intronizacja XIV Dalajlamy.
- bitwa o Atlantyk: podczas operacji przeciw brytyjskiemu rybołówstwu na Morzu Północnym został omyłkowo zbombardowany przez własny bombowiec niemiecki niszczyciel Z1 Leberecht Maass, w wyniku czego zatonął. Zginęło 282 członków załogi, uratowano 60, z których jeden zmarł.
- 23 lutego – na Morzu Północnym brytyjski niszczyciel HMS Gurkha zatopił niemiecki okręt podwodny U-53; zginęło 42 członków załogi.
- 27 lutego:
- odkryto izotop promieniotwórczy węgiel-14.
- amerykański lotnik Richard Byrd odkrył Wyspę Thurstona na Antarktydzie.
- 29 lutego:
- wojna zimowa: Finlandia wystąpiła do ZSRR z propozycją rozpoczęcia rozmów pokojowych.
- odbyła się 12. ceremonia wręczenia Oscarów; Hattie McDaniel jako pierwsza czarnoskóra aktorka otrzymała Oscara za rolę Mammy w Przeminęło z wiatrem; sam film nagrodzono ogółem ośmioma statuetkami.
- 1 marca – Adolf Hitler wydał rozporządzenie w sprawie przygotowania inwazji na Norwegię.
- 5 marca – Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło decyzję o wymordowaniu ok. 25 tysięcy polskich jeńców wojennych.
- 6 marca – wojna radziecko-fińska: najskuteczniejszy w historii wojen fiński snajper Simo Häyhä, który zastrzelił ponad 705 żołnierzy radzieckich, został ciężko ranny w wyniku postrzału w twarz.
- 8 marca – dekrety polskie: w Niemczech wprowadzono obowiązek noszenia oznaczenia „P” przez polskich robotników przymusowych.
- 11 marca – brytyjski bombowiec Bristol Blenheim zatopił na Morzu Północnym odbywający próbny rejs niemiecki okręt podwodnyU-31. Zginęła cała 48-osobowa załoga i 10 cywilnych specjalistów.
- 12 marca – w Moskwie podpisano traktat pokojowy kończący wojnę zimową pomiędzy ZSRR a Finlandią.
- 13 marca – został odkryty obiekt Mayalla; para zderzających się galaktyk w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy.
- 21 marca – Paul Reynaud został premierem Francji.
- 22 marca – w obozie koncentracyjnym Stutthof rozstrzelano 66 osób, m.in.: Mariana Góreckiego, Bronisława Komorowskiego i Tadeusza Ziółkowskiego.
- 27 marca – na wodach cieśniny Skagerrak zaginął niemiecki okręt podwodny U-22 wraz z 27-osobową załogą.
- 30 marca – Japończycy ustanowili w Nankinie marionetkowy chiński rząd Wang Jingweia.
- 31 marca:
- powstała Karelo-Fińska Socjalistyczna Republika Radziecka, szesnasty członek Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
- Raszid Ali al-Kilani został po raz drugi premierem Iraku.
- 3 kwietnia:
- rozpoczęto masowe egzekucje polskich jeńców wojennych w obozach sowieckich w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku.
- w Michigan założono Park Narodowy Isle Royale.
- 4 kwietnia – zbrodnia katyńska: rozpoczęła się likwidacja obozu jenieckiego w Ostaszkowie.
- 5 kwietnia – zbrodnia katyńska: rozpoczęła się likwidacja obozu jenieckiego w Starobielsku na Ukrainie.
- 6 kwietnia – niemiecki okręt podwodny U-50 zatonął wraz z 44-osobową załogą po wejściu na brytyjską minę u wybrzeży Norwegii.
- 8 kwietnia:
- Niemieckie Naczelne Dowództwo Sił Zbrojnych, na mocy decyzji Adolfa Hitlera, wydało rozporządzenie nakazujące zdymisjonowanie wszystkich półkrwi Żydów, oraz żołnierzy ożenionych z Żydówkami i półkrwi Żydówkami.
- u wybrzeży Norwegii okręt podwodny ORP Orzeł zatopił niemiecki statek z transportem wojska MS Rio de Janeiro; zginęło około 200 osób, około 180 zostało uratowanych.
- 9 kwietnia – kampania norweska: napaść Niemiec na Danię i Norwegię (Operacja Weserübung).
- 10 kwietnia:
- Islandia zerwała unię z Danią po zajęciu jej przez Niemców.
- kampania norweska: taktyczne zwycięstwo floty brytyjskiej w I bitwie morskiej pod Narwikiem.
- 13 kwietnia – kampania norweska: zwycięstwo Brytyjczyków w II bitwie morskiej pod Narwikiem.
- 14 kwietnia – kampania norweska: pod Narwikiem wylądowały brytyjsko-francusko-polskie siły ekspedycyjne.
- 22 kwietnia – zbrodnia katyńska: zginęła podporucznik pilot Janina Lewandowska, jedyna kobieta – ofiara zbrodni katyńskiej, pilot szybowcowy i samolotowy, córka generała Dowbor-Muśnickiego.
- 23 kwietnia – 198 osób zginęło w pożarze sali tanecznej w Natchez (Missisipi).
- 27 kwietnia:
- Heinrich Himmler wydał rozkaz utworzenia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu.
- w brazylijskim São Paulo otwarto Estádio do Pacaembu.
- 28 kwietnia:
- kampania norweska: podczas niemieckiego nalotu na Molde król Haakon VII i jego syn, następca tronu książę Olafdemonstracyjnie przeczekali bombardowanie na otwartym terenie pod brzozą, która nazwana później królewską stała się symbolem norweskiego oporu przeciwko agresji niemieckiej.
- w Seattle uruchomiono komunikację trolejbusową.
- Atlético Madryt zdobył swój pierwszy tytuł piłkarskiego mistrza Hiszpanii.
- 30 kwietnia – kampania norweska: kapitulacja armii norweskiej w południowej części kraju.
- 1 maja – odwołano XII Letnie Igrzyska Olimpijskie w Helsinkach.
- 2 maja – papież Pius XII kanonizował Gemmę Galgani.
- 3 maja – polska załoga przejęła brytyjski niszczyciel ORP Garland.
- 4 maja – kampania norweska: pod Narwikiem niemieckie samoloty zatopiły niszczyciel ORP Grom; zginęło 59 członków załogi.
- 6 maja – John Steinbeck otrzymał Nagrodę Pulitzera za powieść Grona gniewu.
- 7 maja – zawarto konkordat między Portugalią a Stolicą Apostolską.
- 8 maja – kampania norweska: w porcie Harstad wylądowała polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Bohusza-Szyszko, która wzięła udział w bitwie o Narwik.
- 10 maja:
- napaść Niemiec na Francję, Belgię, Holandię i Luksemburg.
- Winston Churchill zastąpił Neville’a Chamberleina na stanowisku premiera Wielkiej Brytanii.
- Brytyjczycy wylądowali na Islandii, gdzie założyli swoją bazę.
- 11 maja – kampania belgijska: zwycięstwo Niemców w bitwie o Fort Eben-Emael.
- 12 maja – front zachodni: rozpoczęła się bitwa o Afsluitdijk.
- 13 maja:
- front zachodni: wojska niemieckie przerwały francuskie linie obronne na Mozie.
- nowy brytyjski premier Winston Churchill oznajmił w inauguracyjnym przemówieniu przed Izbą Gmin, że może obiecać jedynie krew, pot i łzy.
- 14 maja:
- po zbombardowaniu Rotterdamu przez Luftwaffe skapitulowała Holandia.
- w Norwegii został zbombardowany przez niemieckie lotnictwo statek pasażerski MS Chrobry.
- zakończyła się bitwa o Afsluitdijk.
- 15 maja:
- kampania norweska: zbombardowany poprzedniego dnia statek pasażerski MS Chrobry został dobity torpedą zrzuconą przez samolot brytyjski i zatonął.
- w San Bernardino w Kalifornii bracia Dick i Mac McDonaldowie założyli firmę McDonald’s.
- 17 maja – kampania belgijska: wojska niemieckie zajęły Brukselę.
- 19 maja – Niemcy osiągnęli brzeg kanału La Manche i odcięli główne siły sprzymierzonych we Flandrii.
- 23 maja – polski okręt podwodny ORP Orzeł wyszedł w swój ostatni patrol na Morze Północne, w trakcie którego, z niewyjaśnionych do dziś przyczyn, zaginął bez śladu.
- 25 maja – w Anglii miało miejsce jedno z najważniejszych wydarzeń w historii medycyny. Osiem myszy zarażono śmiertelną dawką paciorkowca, a następnie połowie z nich wstrzyknięto penicylinę, co uratowało im życie. W ten sposób zaczął się triumfalny pochód antybiotyków.
- 26 maja – rozpoczęła się ewakuacja brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego z północnej Francji.
- 27 maja – kampania francuska: w wiosce Le Paradis w departamencie Pas-de-Calais żołnierze 3. dywizji pancernej SS „Totenkopf”zamordowali 97 brytyjskich jeńców wojennych.
- 28 maja:
- front zachodni: kapitulacja armii belgijskiej.
- kampania norweska: zdobycie Narwiku przez wojska alianckie.
- bitwa o Atlantyk: u wybrzeży Portugalii niemiecki okręt podwodny U-37 zatopił francuski statek pasażerski Brazza; zginęło 379 spośród 576 osób na pokładzie.
- 29 maja – dokonano oblotu amerykańskiego myśliwca Vought F4U Corsair.
- 3 czerwca – kampania francuska: Paryż został zbombardowany przez Luftwaffe.
- 4 czerwca – kampania francuska: zakończyła się ewakuacja brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego z Dunkierki.
- 5 czerwca – kampania francuska: rozpoczęła się druga faza niemieckiego podboju Francji pod kryptonimem „Fall Rot”.
- 8 czerwca:
- bitwa o Atlantyk: okręt podwodny ORP Orzeł nie powrócił planowo do brytyjskiego portu i 11 czerwca został uznany za utracony.
- kampania norweska: ostatni żołnierze alianccy ewakuowali się z Narwiku. W trakcie ewakuacji został zatopiony przez Niemców lotniskowiec HMS Glorious oraz eskortujące go niszczyciele HMS Ardent i HMS Acasta, w wyniku czego zginęło 1519 osób na ich pokładach.
- 9 czerwca – zwodowano włoski pancernik Roma.
- 10 czerwca:
- skapitulowała Norwegia.
- Włochy wypowiedziały wojnę Francji i Wielkiej Brytanii.
- 11 czerwca:
- kampania śródziemnomorska: Włosi zbombardowali Maltę.
- Okręt podwodny ORP Orzeł został oficjalnie uznany za stracony.
- 14 czerwca:
- kampania francuska: Niemcy wkroczyli do Paryża.
- ZSRR wystosował ultimatum do rządu litewskiego, domagając się jego ustąpienia i zgody na wejście Armii Czerwonej na teren Litwy.
- 16 czerwca:
- utworzono komunistyczny rząd na Litwie.
- marszałek Philippe Pétain został ostatnim premierem francuskiej III Republiki.
- 17 czerwca:
- Armia Czerwona zaatakowała Litwę, Łotwę i Estonię.
- operacja „Ariel”: w czasie ewakuacji brytyjskich wojsk z Dunkierki kilka tysięcy osób zginęło w wyniku zatopienia brytyjskiego statku pasażerskiego RMS Lancastria przez niemieckie nurkowce Junkers Ju 88.
- 18 czerwca:
- Charles de Gaulle wygłosił na antenie radia BBC przemówienie do narodu francuskiego, wzywające do walki z niemieckim okupantem.
- kampania francuska: w wyniku niemieckiego bombardowania stacji kolejowej w Thouars zginęło i zmarło z ran 36 polskich żołnierzy, w tym 28 oficerów.
- kampania francuska: zwycięstwem Niemców zakończyła się bitwa pod Legarde, w której udział wzięła 1. Dywizja Grenadierówgen. Bronisława Ducha.
- II wojna światowa w Afryce: armia włoska rozpoczęła inwazję na Somali Francuskie.
- 22 czerwca – Francja skapitulowała przed III Rzeszą; generał armii Charles Huntziger w imieniu marszałka Petaina podpisał traktat rozejmowy w Compiègne.
- 23 czerwca – Adolf Hitler przybył do zdobytego Paryża.
- 24 czerwca – włoski okręt podwodny Luigi Galvani został zatopiony w Zatoce Omańskiej przez brytyjski slup HMS Falmouth. Zginęło 25 członków załogi, a 31 (w tym kapitan) zostało uratowanych przez Brytyjczyków.
- 24/25 czerwca – w nocy brytyjscy komandosi dokonali rajdu na wybrzeże w okolicach Boulogne w okupowanej przez Niemców Francji.
- 26 czerwca:
- ZSRR wystosował ultimatum wobec Rumunii z żądaniem oddania Besarabii i północnej Bukowiny.
- w ZSRR zniesiono kalendarz radziecki.
- 28 czerwca:
- Rumunia wypełniła radzieckie ultimatum i scedowała Besarabię na rzecz ZSRR.
- rząd brytyjski uznał Charles’a de Gaulle’a za przywódcę wszystkich wolnych Francuzów.
- namiestnik włoskiej Libii marszałek Italo Balbo zginął w wyniku omyłkowego zestrzelenia jego samolotu przez własną obronę przeciwlotniczą.
- 10 lipca:
- formalny koniec III Republiki Francuskiej i powstanie Państwa Vichy. Francuskie Zgromadzenie Narodowe nadało nadzwyczajne uprawnienia marszałkowi Pétainowi, został on szefem państwa i skupił zarówno władzę ustawodawczą, jak i wykonawczą, a także sprawował kontrolę nad siłami zbrojnymi.
- rozpoczęła się bitwa o Anglię, kampania powietrzna toczona między niemieckim lotnictwem Luftwaffe a brytyjskim RAF w czasie II wojny światowej.
- 12 lipca – w Londynie ukazał się pierwszy numer pisma polskiego rządu na emigracji „Dziennik Polski”.
- 14 lipca – w Estonii, Łotwie i na Litwie odbyły się wybory do proradzieckich parlamentów.
- 20 lipca – Dania wystąpiła z Ligi Narodów.
- 27 lipca – odbyła się premiera filmu animowanego A Wild Hare; debiut ekranowy Królika Bugsa.
- Sierpień – Rumunia oddała Węgrom środkową część państwa (Siedmiogród) wraz z miastem Kluż.
- 1 sierpnia – japoński minister spraw zagranicznych Yōsuke Matsuoka ogłosił plan utworzenia Strefy Wspólnego Dobrobytu Wielkiej Azji Wschodniej.
- 2 sierpnia:
- sformowano Dywizjon 303 w angielskiej bazie RAF-u w Northolt.
- do obozu koncentracyjnego Groß-Rosen przybył pierwszy transport więźniów.
- została utworzona Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka.
- 3 sierpnia – aneksja państw nadbałtyckich – Litwy, Łotwy, i Estonii – przez ZSRR.
- 5 sierpnia – podpisano brytyjsko-polską umowę wojskową.
- 20 sierpnia – na rozkaz Stalina agenci NKWD dokonali udanego zamachu na Lwa Trockiego.
- 24 sierpnia – bitwa o Anglię: Antoni Głowacki, jako jedyny polski pilot, zestrzelił w ciągu jednego dnia 5 niemieckich samolotów.
- 30 sierpnia – odbył się drugi arbitraż wiedeński.
- 2 września – USA i Wielka Brytania zawarły porozumienie niszczyciele za bazy.
- 4 września – Ion Antonescu został premierem Rumunii.
- 6 września – król Karol II Rumuński abdykował na rzecz swego syna Michała.
- 7 września:
- bitwa o Anglię: Luftwaffe rozpoczęło bombardowanie Londynu.
- na mocy rumuńsko-bułgarskiego układu w Krajowie południowa Dobrudża została przyłączona do Bułgarii.
- 9 września – włoskie lotnictwo zbombardowało Tel-Awiw, zabijając 130 osób.
- 12 września – odkryto paleolityczne malowidła naskalne w Lascaux we Francji.
- 16 września – Stany Zjednoczone wprowadziły obowiązek powszechnej służby wojskowej.
- 17 września – Adolf Hitler odwołał inwazję na Wielką Brytanię.
- 24 września – do niemieckich kin wszedł antysemicki film propagandowy Żyd Süss w reżyserii Veita Harlana.
- 27 września – podpisanie przez Niemcy, Włochy i Japonię paktu trzech.
- 1 października – Albert Einstein został zaprzysiężony jako obywatel USA.
- 4 października – na granicznej Przełęczy Brenner w Alpach spotkali się Adolf Hitler i Benito Mussolini.
- 15 października – miała miejsce premiera filmu Charliego Chaplina Dyktator.
- 23 października – Francisco Franco i Adolf Hitler spotkali się na granicy francusko-hiszpańskiej w Hendaye.
- 26 października – dokonano oblotu amerykańskiego myśliwca P-51 Mustang.
- 28 października – rozpoczęła się wojna włosko-grecka.
- 30 października – ukazało się ostatnie wydanie polonijnego tygodnika Gazeta Katolicka w Kanadzie.
- 31 października – powietrzna bitwa o Anglię zakończona niepowodzeniem Luftwaffe.
- 5 listopada – Franklin Delano Roosevelt po raz trzeci wygrał wybory prezydenckie w USA.
- 6 listopada – ukazało się pierwsze wydanie tygodnika Gazeta Polska w Kanadzie.
- 7 listopada – wskutek sztormu zawalił się most w Tacomie.
- 8 listopada – premiera filmu Znak Zorro.
- 10 listopada:
- podczas wizyty w Berlinie Wiaczesław Mołotow odrzucił propozycję przystąpienia ZSRR do niemiecko-włosko-japońskiego Paktu trzech.
- około 1000 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Rumunii.
- 13 listopada – premiera pierwszego stereofonicznego filmu animowanego Fantazja.
- 19 listopada – Adolf Hitler przyjął w swej alpejskiej rezydencji króla Belgów Leopolda III.
- 20 listopada – podpisanie paktu trzech przez Węgry.
- 23 listopada – podpisanie paktu trzech przez Rumunię.
- 24 listopada – podpisanie paktu trzech przez Słowację.
- 25 listopada:
- dokonano oblotu brytyjskiego samolotu wielozadaniowego de Havilland Mosquito.
- na Litwie, Łotwie i w Estonii wszedł do obiegu rubel radziecki.
- w Porcie Hajfa brytyjskie okręty wojenne ostrzelały francuski statek Patria ze 1800 nielegalnymi żydowskimi imigrantami. Zginęło 260 osób, a 172 zostały ranne.
- 27 listopada – faszystowska rumuńska Żelazna Gwardia dokonała egzekucji 64 członków rządu byłego króla Karola II.
- 9 grudnia – Chiny wypowiedziały wojnę Japonii, Niemcom i Włochom.
- 13 grudnia – Marcel Déat założył w Paryżu kolaboracyjne, faszystowskie Zgromadzenie Narodowo-Ludowe (RNP).
- 15 grudnia – marszałek Edward Śmigły-Rydz zbiegł z rumuńskiego miejsca internowania w Dragoslavele i udał się na Węgry.
- 18 grudnia – Adolf Hitler zatwierdził plan ataku na ZSRR („Plan Barbarossa”).
- 19 grudnia – Risto Ryti został prezydentem Finlandii.
- 21 grudnia – pistolet maszynowy PPSz wszedł do uzbrojenia Armii Czerwonej.